เมื่อกล่าวถึงบัญชีและการเงิน โดยเฉพาะงบการเงิน(Financial Statements) อาจเป็นยาขมของใครหลายๆคน บางคนอาจเบือนหน้าหนี บางคนอาจอยากหนีให้ห่างไกล แต่ก็หนีไม่ค่อยจะพ้น
วันนี้ผู้เขียนจะมาบอกเคล็ดลับในการอ่านงบการเงินอย่างง่ายๆ เบื้องต้นให้กับผู้บริหาร นักลงทุน และผู้สนใจทั่วไป ได้เข้าใจและสนุกสนานไปกับการเรียนรู้ที่จะเกิดขึ้นกับตนเอง ด้วยการที่สามารถทำความเข้าใจงบการเงินได้จะทำให้เราสามารถเข้าใจทั้งตนเอง เข้าใจกิจการตนเอง และเข้าใจกิจการต่างๆที่เราได้เข้าไปเกี่ยวข้องในชีวิตประจำวันนับแต่เราตื่นนอนขึ้น
งบการเงิน เป็นส่วนหนึ่งของรายงานทางการเงิน ที่เป็นผลผลิตของกระบวนการบัญชีและกระบวนการกิจกรรมของกิจการที่เกิดขึ้น เป็นการรวบรวมกิจกรรมที่แต่ละคนและแต่ละองค์การได้ทำอย่างเป็นระบบ ระเบียบนัั่นเอง เป็นการจัดระบบให้กับประวัติศาสตร์ของเราและขององค์การต่างๆ
เพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจนมากยิ่งขึ้น เราอาจเปรียบ งบการเงิน ดั่ง ผลผลิตหรือสินค้าของกระบวนการบัญชีนั่นเอง
เรามาพิจารณากันว่า งบการเงินกับต้นไม้หนึ่งต้น ทำไมจึงเป็นอย่างนั้น
ต้นไม้หนึ่งต้นย่อมมีองค์ประกอบพื้นฐาน 3 ส่วน สำคัญ คือ 1 ส่วนหัว ส่วนกิ่งก้านใบดอกผล 2 ส่วนกลาง ส่วนลำต้น และ 3 ส่วนท้าย ส่วนรากของต้นไม้
เฉกเช่น งบการเงิน มีองค์ประกอบพื้นฐาน 3 ส่วนสำคัญ เช่นเดียวกัน คือ 1 ส่วนหัว รายงานความเห็นของผู้สอบบัญชีรับอนุญาต 2 ส่วนกลาง ส่วนเนื้อหางบการเงินประเภทต่างๆ และ 3 ส่วนท้าย ส่วนหมายเหตุประกอบงบการเงินและนโยบายการบัญชีที่สำคัญ
โดยในที่นี้จะขออธิบายเปรียบเทียบไปพร้อมกับองค์ประกอบพื้นฐาน 3 ส่วนของต้นไม้เลย ดังนี้
1 ส่วนหัว ส่วนกิ่งก้านใบดอกผลของต้นไม้ เป็นส่วนแรกที่มองเห็นได้ก่อนใครและมองเห็นได้แต่ไกล จะเข้าใกล้หรือถอยห่างต้นไม้นี้ ส่วนนี้เป็นส่วนพิจารณาได้เบื้องต้นเลย ว่าต้นไม้นี้สวยไหม กลิ่นหอมไหม ดอกสวยงามหรือไม่ เขียวสดชื่น น่ารื่นรมย์เพียงใด เฉกเช่นส่วนแรกของงบการเงิน ส่วนรายงานของผู้สอบบัญชีรับอนุญาต ที่ได้แสดงความเห็นต่องบการเงินของกิจการไว้ในแบบต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นแบบมีเงื่อนไข ไม่มีเงื่่อนไข ไม่แสดงความเห็น อันสื่อหรือส่อได้ว่ากิจการนี้เป็นอย่างไร เป็นประโยชน์ต่อนักลงทุน และผู้บริหารกิจการในการดำเนินการที่เกี่ยวข้องเพื่อการรับมือต่อไป ดังนั้น มือใหม่หัดอ่านงบการเงิน ต้องอ่านหน้ารายงานความเห็นของผู้สอบบัญชีของกิจการก่อนทุกครั้งเพื่อที่จะได้ไม่พลาดต่อสิ่งที่ผู้สอบบัญชีรับอนุญาตอันเป็นผู้เชี่ยวชาญต้องการสื่อออกมา
2 ส่วนกลาง ส่วนลำต้น ส่วนนี้จะแสดงให้เห็นว่าต้นไม้นี้แข็งแรงอย่างไร อายุเท่าไหร่ จับแล้วไม้หลุดติดมือมาหรือไม่ กรอบ ผุผังไปเลยหรือไม่ หรือยังคงแข็งแรงอยู่ ใหญ่ขนาดไหน ต้องใช้กี่คนโอบ หรือ เพียงแค่จีบนิ้วก็โอบรอบ ส่วนกลางของงบการเงินก็เช่นเดียวกัน ในส่วนนี้จะเป็นเนื้อหาของงบการเงินประเภทต่างๆ ตามแต่ประเภทของกิจการตามกฎหมายที่เกี่ยวข้อง โดยจะขอสรุปให้ง่ายขึ้นกับสิ่งใกล้ตัวของทุกคน คือ มือของเรานั่นเอง มือคนปกติ มี 5 นิ้ว นิ้วทั้ง 5 ก็เปรียบกับ บัญชี 5 หมวด คือ สินทรัพย์ เปรียบกับนิ้วโป้ง หนี้สิน เปรียบกับนิ้วชี้ ส่วนของเจ้าของเปรียบกับนิ้วกลาง รายได้เปรียบกับนิ้วนาง และค่าใช้จ่ายเปรียบกับนิ้วก้อย
เมื่อนำสามนิ้วจับจีบกัน คือ นิ้วโป้ง นิ้วชี้ นิ้วกลาง จะทำให้เราสามารถทราบความมั่งคั่งของเราเองและกิจการได้ ด้วยจะแสดงถึง ฐานะการเงินของตนเองและของกิจการ กลุ่มนี้จึงเป็นกลุ่มแรกที่ต้องทำความรู้จักและทำความเข้าใจ มั่งคั่งหรือไม่มั่งคั่ง พิจารณาได้จากกลุ่มนี้ หากวาดวงกลมล้อมรอบก็จะเป็นวงกลมวงแรก ที่บอกถึงความมั่งคั่งและระดับความมั่งคั่งได้ ชื่อทางการคือ งบแสดงฐานะการเงิน อดีตชื่อว่างบดุล
เมื่อสามนิ้วจับจีบกันแล้ว เราจะพบว่า นิ้วที่เหลือสองนิ้วทำให้มือเรากลายภาพเป็นกระต่ายไปแล้ว นิ้วที่เหลือสองนิ้วจึงชูขึ้นเปรียบดังหูกระต่ายสองหูที่ไม่เท่ากันโดยธรรมชาติ ที่มีนิ้วนางสูงกว่านิ้วก้อย นั่นแสดงให้เห็นว่า โดยธรรมชาติสร้างมาให้มีกำไรมาแต่กำเนิดแล้ว หูกระต่ายจากสองนิ้วนี้ จึงเป็นการบอกผลการดำเนินงานของตนเองและของกิจการว่า มีกำไรหรือไม่ เมื่อวาดวงกลมล้อมรอบก็จะเป็นวงกลมวงที่ 2 ที่บอกถึงกำไรและระดับกำไร ชื่อทางการ คือ งบแสดงผลการดำเนินงาน ที่รู้จักกันในชื่อ งบกำไรขาดทุน(เบ็ดเสร็จ)
ผ่านไปสองวงกลม เมื่อมองลงไปตรงข้อมือ หากวาดวงกลมลงไป สามารถกลายเป็นอีกหนึ่งวงกลม อันเป็นวงกลมที่ 3 ที่สามารถบอกถึงการเปลี่ยนแปลงสำคัญๆ ได้ ว่า มีความเจริญเติบโตเพิ่มขึ้นหรือไม่เพียงใด หากข้อมือมีเครื่องประดับที่มีค่าใส่ แสดงว่าการเติบโตเพิ่มขึ้น ชื่อทางการ คือ งบกระแสเงินสด งบแสดงการเปลี่ยนแปลงส่วนของเจ้าของ(ส่วนของผู้ถือหุ้น/ส่วนทุน/ส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วนแล้วแต่กรณี)
เมื่อนำสามวงกลมมารวมกัน อาจทำให้นึกถึงวงกลมของแม่สี ที่มีแม่สีเพียงสามสี แต่สามารถก่อเกิดเป็นสีใหม่ต่างๆมากมายและกระทบสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน เช่นเดียวกัน งบการเงินทั้งสามกลุ่มต่างมีความสัมพันธ์และกระทบซึ่งกันและกันอย่างแยกจากกันไม่ออก และต่างมีหน้าที่ของตนเอง
3 ส่วนท้าย รากของต้นไม้ ส่วนนี้สำคัญต่อความอยู่รอดของต้นไม้ แสดงให้เห็นว่าต้นไม้นี้อยู่ถูกที่ถูกทางหรือไม่ หาอาหารเก่งหรือไม่ แข็งแรงหรือไม่ เช่นเดียวกับ ส่วนท้ายของงบการเงิน ส่วนนี้จะเป็นหมายเหตุประกอบงบการเงินและนโยบายการบัญชีที่สำคัญ อันแสดงให้เห็นถึง การมองการณ์ไกล ความสามารถ ศักยภาพ ประสิทธิภาพ และประสิทธิผล ของตนเองและกิจการ หากอยากรู้ลึกรู้จริงนักวิเคราะห์หรือนักลงทุนมือใหม่ ไม่ควรพลาดที่จะอ่านรายละเอียดในส่วนนี้ของงบการเงินของตนเอง หรือของกิจการที่ทำ หรือกิจการที่สนใจ
การอ่านงบการเงินง่ายๆ แค่ต้นไม้หนึ่งต้นก็จบลงเพียงเท่านี้ ผู้อ่านทุกคนสามารถทดลองทำตามโดยนำงบการเงินของตนเอง หรือ ของกิจการของตน หรือ ของกิจการที่ตนสนใจ มาสำรวจแต่ละส่วนเบื้องต้นกันได้เลย ลุย!
อ.ดร.สมนัฎฐา ภาควิหก
ผู้เชี่ยวชาญด้านการบัญชี การเงินและการบริหารพัฒนา
พัฒนาประเทศชาติ เริ่มจากพัฒนาคน พัฒนาคนเริ่มจากพัฒนาตนเอง
เรามาเป็นแสงสว่างเพื่อตนเองเพื่อคนที่ท่านรักและเพื่อประเทศชาติ กันเถิดหนา
(:
